Lúc đêm đã về khuya, hành giả thường hay miên man suy nghĩ về con đường mà một lời dạy từ thời cổ đại, trải qua biết bao biến cố lịch sử, mà đến nay vẫn giữ được sự thuần khiết để hậu thế tiếp cận. Đôi khi chúng ta thường lầm tưởng "Kho Tàng Pháp Bảo" phải là một thực thể đồ sộ, kiểu như một cái thư viện khổng lồ chứa đầy kinh sách cổ hay những kho lưu trữ điện tử của thời đại mới. Nhưng thực ra, mình cảm giác nó giống như một cái mỏ neo hơn. Một yếu tố giúp bảo vệ tâm hồn khỏi sự lôi kéo theo các phong trào thời thượng hay các quan điểm giải thích "thuận tiện" của thời nay.
Nếu một mai cái kho tàng quý giá đó không còn nữa —thiếu hụt Tam Tạng Pāḷi và những bản Chú giải, Phụ chú giải vốn được chư tiền bối tận tụy duy trì— thì có lẽ Phật giáo ngày nay đã trở thành một dạng triết học tâm linh hỗn tạp. Xã hội thường có khuynh hướng làm cho giáo luật trở nên "thoải mái" hơn, để thích nghi với lối sống gấp gáp của thời đại, song chính sự "đơn giản hóa" cực đoan đó có lúc lại tiêu diệt cái hồn thực sự của Chánh Pháp. Giáo pháp chân chính không tiêu vong trong một sớm một chiều. Giá trị của nó cứ thế mờ nhạt và loãng dần theo từng bước tiến của thời gian, cho đến khi mình chẳng còn nhận ra mục tiêu ban đầu là gì nữa.
Nhiều khi lật giở từng trang kinh điển, tôi cảm thấy e ngại trước sức nặng của trách nhiệm "bảo tồn". Đây không chỉ là việc lưu giữ những cuốn sách sạch sẽ trên giá kệ, mà là giữ cho cái chuẩn mực ấy nó còn sống trong chính mình. Có thể coi Pháp Bảo như một hệ quy chiếu chuẩn mực. Bất cứ khi nào tiếp cận một tư tưởng mới hay phương pháp tu tập "khác lạ", chúng ta đã có cơ sở để so sánh. Nếu thiếu hụt cái chuẩn mực ấy, con người rất dễ bị lôi kéo bởi những ý thích cá nhân hay bị sa lầy vào những kinh nghiệm tạm bợ. Nếu tu theo cảm hứng tùy tiện thì sớm hay muộn cũng sẽ bị lạc lối, bản thân tôi đã từng trải qua sự sai lầm này nhiều lần.
Một điều thú vị là kho tàng Pháp này không chỉ dành cho hàng ngũ tu sĩ. Là một cư sĩ, tôi nhận thấy mình cũng mang trên vai một phần trọng trách. Bổn phận ấy không phải là việc đi thuyết giảng cho người khác, mà là học cho đúng, hiểu cho kỹ để không làm sai lệch cái bản chất vốn có. Dường như khi không được đem ra sử dụng, Pháp Bảo chỉ là một mớ giấy mực im lìm, là những di sản nằm im trong các bộ kinh điển. Chỉ khi mình đem nó ra soi rọi vào mấy cái hành vi, lời nói hay những lúc tâm mình nổi sóng, thì lúc đó Pháp Bảo mới thực sự "vận hành".
Nghĩ đến việc các thế hệ đi trước cứ bền bỉ tụng đọc, chép tay, rồi cẩn trọng kiểm chứng từng ký tự để truyền thừa, tôi thấy mình thật sự hời hợt. Ta có quyền truy cập mọi thứ chỉ bằng một cú chạm trên điện thoại thông minh, nhưng cái sự "có sẵn" đó đôi khi lại làm mình hời hợt. Bảo tồn Chánh Pháp nghe thì cao siêu, nhưng chắc nó bắt đầu từ việc mình chịu khó ngồi xuống, đọc một đoạn giáo lý thật chậm rãi, rồi tự nhìn lại xem mình có đang hành trì đúng không. Không đòi hỏi sự hào nhoáng bên ngoài, more info chỉ cần một tấm lòng chân thành với chính mình.
Ngoài trời im ắng quá, chắc cũng đến lúc mình nên khép lại mấy suy nghĩ này. Pháp vốn dĩ vẫn ở đó, không thay đổi, chỉ là do chúng ta mải mê tìm kiếm những điều xa vời mà bỏ quên nền tảng thiết thực ngay tại đây. Dường như chính trong sự tĩnh lặng này, giáo pháp mới có thể thẩm thấu sâu sắc nhất vào tâm hồn.